Ամուսնալուծությունը բարդ և հաճախ զգացմունքային գործընթաց է, որը ոչ միայն ազդում է ամուսինների կյանքի վրա, այլև մեծ ազդեցություն է թողնում նրանց երեխաների, ունեցվածքի և ապագա բարեկեցության վրա։ Հայաստանում ամուսնալուծության իրավական կարգավորումը սահմանված է ՀՀ ընտանեկան օրենսդրությամբ և առնչվում է մի շարք կարևոր հարցերի, այդ թվում՝ ամուսնալուծության կարգին, երեխաների խնամակալությանը, ալիմենտին, գույքային բաժանմանը և այլ պարտականություններին։
Այս հոդվածում կքննարկենք, թե ինչ իրավունքներ և պարտականություններ ունեն ամուսնալուծվող անձինք, ինչ գործընթաց պետք է անցնել ամուսնալուծության համար, և ինչ քայլեր պետք է ձեռնարկել ապահովելու համար, որ բաժանումն ընթանա արդար և օրինական ճանապարհով։
Ամուսնալուծության կարգավորումը Հայաստանում
Հայաստանի Հանրապետությունում ամուսնալուծությունը կարող է իրականացվել երկու տարբեր ճանապարհով՝
- Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման մարմիններում (ՔԿԱԳ, ԶԱԳՍ)
- Դատարանում
1․ Ամուսնալուծություն ՔԿԱԳ-ում (ԶԱԳՍ-ում)
Ամուսնալուծության պետական գրանցման հիմքը․
- Ամուսնալուծության պետական գրանցման հիմքերն են՝
1) ամուսինների համատեղ դիմումը՝ փոխադարձ համաձայնությամբ ամուսնալուծության պետական գրանցում կատարելու համար.
2) ամուսիններից մեկի դիմումը, եթե մյուսին դատարանը ճանաչել է անհայտ բացակայող կամ անգործունակ, կամ մյուսը դատարանի դատավճռով դատապարտվել է ազատազրկման.
3) ամուսիններից մեկի դիմումը և դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը՝ դատական կարգով ամուսնալուծություն կատարելու դեպքում:
Ամուսնալուծության պետական գրանցման դիմումը և անհրաժեշտ փաստաթղթերը․
- Ամուսնալուծության պետական գրանցման համար ներկայացվում են՝
1) ամուսնալուծվողի (ամուսնալուծվողների) անձը հաստատող փաստաթղթերը կամ դրանց պատճենը.
2) ամուսնության պետական գրանցման վկայականը՝ առկայության դեպքում, կամ ամուսնության պետական գրանցման մասին տվյալներ՝ գրանցող մարմինը, վայրը և ժամանակը.
3) դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճռի պատճենը կամ դրա քաղվածքը՝ ամուսիններից մեկին անհայտ բացակայող ճանաչելու մասին.
4) դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճռի պատճենը կամ դրա քաղվածքը՝ ամուսիններից մեկին անգործունակ ճանաչելու մասին.
5) դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռի պատճենը կամ դրա քաղվածքը՝ ամուսիններից մեկին ազատազրկման դատապարտելու վերաբերյալ.
6) դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը՝ դատական կարգով ամուսնալուծությունը գրանցելու մասին.
7) անգործունակ անձի նկատմամբ օրինական ներկայացուցիչ նշանակվելու մասին իրավասու մարմնի որոշման պատճենը:
- Ամուսնալուծության պետական գրանցման դիմումը լիազորված անձի միջոցով ներկայացվելու դեպքում նաև ներկայացվում է անձի լրացրած, սույն հոդվածով սահմանված տեղեկությունները պարունակող դիմումը՝ հաստատված նոտարական կարգով:
Ամուսնալուծության պետական գրանցման կարգը․
- Ամուսնալուծության պետական գրանցումը կատարվում է ամուսնալուծության մասին դիմում տալու օրվանից մեկ ամիս անցնելուց հետո:
- Ամուսնալուծության պետական գրանցման համար ներկայացված դիմումը ուժի մեջ է վեց ամսվա ընթացքում:
- Ամուսինների կողմից ամուսնալուծության առանձին դիմումներ ներկայացվելու դեպքում մեկամսյա ժամկետի հաշվարկն սկսվում է ամուսնալուծության մասին երկրորդ դիմումը մուտքագրելու օրվանից:
Ամուսնալուծության վկայականը դիմումատուին տրվում է էլեկտրոնային եղանակով՝ դիմումատուի կողմից տրամադրած էլեկտրոնային փոստի հասցեին կամ թղթային կրիչի վրա։
Պետական տուրքի դրույքաչափը․
- ամուսնալուծության գրանցման համար, ներառյալ` վկայական տալու համար գանձվում է պետական տուրք՝ բազային տուրքի տասնապատիկի ՝ 10 000․00 ՀՀ դրամի չափով։
Լրացուցիչ ծառայության դիմաց գանձվող վճարի չափը՝
- Ամուսնալուծության պետական գրանցման ժամկետի կրճատում՝ ամուսնալուծվողների ցանկությամբ նշանակված օրը՝ լրացուցիչ վճար 100.000 ՀՀ դրամ
2․ Ամուսնալուծություն՝ դատարանի միջոցով
2.1. Ամուսնալուծությունը կատարվում է դատական կարգով, եթե՝
ա) բացակայում է ամուսնալուծության մասին ամուսիններից մեկի համաձայնությունը.
բ) ամուսիններից մեկը, չնայած առարկության բացակայության, խուսափում է ամուսնալուծությունը քաղաքացիական կացության ակտերի պետական գրանցում իրականացնող մարմիններում կատարելուց.
գ) ամուսինները ցանկանում են փոխադարձ համաձայնությամբ ամուսնալուծվել դատական կարգով:
2.2 Ամուսինների միջև համաձայնության բացակայության դեպքում դատարանը պարտավոր է`
ա) որոշել, թե ամուսնալուծությունից հետո ծնողներից ում հետ պետք է ապրեն երեխաները.
բ) որոշել, թե որ ծնողից և ինչ չափով պետք է ալիմենտ (ապրուստավճար) բռնագանձվի.
գ) ամուսինների (ամուսիններից մեկի) պահանջով կատարել նրանց ընդհանուր սեփականությունը համարվող գույքի բաժանումը.
դ) ամուսնուց ապրուստի միջոց ստանալու իրավունք ունեցող մյուս ամուսնու պահանջով որոշել այդ միջոցների չափը։
Երեխաների խնամակալություն և ալիմենտի վճարում
Ամուսնալուծության դեպքում ամենակարևոր հարցերից մեկը երեխաների խնամակալության (մշտական բնակության) հարցն է։
Դատարանը երեխայի խնամակալության հարցը որոշում է՝ հաշվի առնելով հետևյալ գործոնները՝
- Երեխայի լավագույն շահերը
- Ամուսիններից ում հետ է երեխան ավելի ամուր կապ պահպանում
- Որ կողմն ունի ավելի լավ պայմաններ երեխայի դաստիարակության համար
- Ծնողների ֆինանսական հնարավորությունները
- Երեխայի կարծիքը (եթե նա բավականաչափ մեծ է՝ ինքնուրույն կարծիք հայտնելու համար)
Ալիմենտի վճարում
Եթե երեխայի խնամակալությունը վերապահվում է միայն մեկ ծնողին, մյուս ծնողը պարտավոր է ալիմենտ վճարել։ Հայաստանում ալիմենտի չափը կախված է ծնողի եկամուտից և երեխայի կարիքներից։
Ալիմենտի չափանիշներ՝
Երեխաների համար ալիմենտ վճարելու վերաբերյալ նրա ծնողների միջև համաձայնության բացակայության դեպքում ծնողներից ալիմենտի բռնագանձումը կատարվում է դատական կարգով՝ հետևյալ չափերով ամենամսյա վճարումներ կատարելու միջոցով՝
ա) մեկ երեխայի համար ծնողների վաստակի և (կամ) այլ եկամտի մեկ քառորդը.
բ) երկու երեխաների համար՝ մեկ երրորդը.
գ) երեք և ավելի երեխաների համար՝ կեսը։
Եթե ծնողը չունի պաշտոնական եկամուտ, դատարանը կարող է որոշել ֆիքսված գումար սահմանել՝ հաշվի առնելով երեխայի կարիքները։
Գույքի բաժանում
Եթե ամուսինները չեն կնքել ամուսնական պայմանագիր, ապա համատեղ ձեռք բերված գույքը բաժանվում է 50/50 սկզբունքով։ Սակայն դատարանը կարող է այլ որոշում կայացնել, եթե ապացուցվի, որ կողմերից մեկը զգալիորեն ավելի մեծ ներդրում է ունեցել գույքի ձեռքբերման մեջ։
Գույքը ներառում է՝
- Անշարժ գույք (բնակարան, տուն, հողատարածք)
- Ավտոմեքենա
- Բանկային խնայողություններ
- Բիզնես և եկամուտներ
Սեփականությունը, որը ձեռք է բերվել ամուսնությունից առաջ կամ ստացվել է որպես նվեր կամ ժառանգություն, չի համարվում համատեղ գույք և չի ենթարկվում բաժանման։
Ամուսնալուծությունը բարդ գործընթաց է, որն ուղեկցվում է բազմաթիվ իրավական և անձնական դժվարություններով։ Հայաստանում այն կարող է իրականացվել թե՛ ՔԿԱԳ-ի, թե՛ դատարանի միջոցով՝ կախված կոնկրետ իրավիճակից։
Ամուսնալուծության դեպքում կարևոր է՝
- Լինել տեղեկացված ձեր իրավունքների և պարտականությունների մասին։
- Խուսափել կոնֆլիկտներից և փորձել հաշտվել, եթե դա հնարավոր է։
- Երեխաների շահերը առաջնային դարձնել։
- Եթե կա գույքային վեճ, դիմել մասնագետի՝ փաստաբանի խորհրդատվություն ստանալու համար։
Եթե դուք պատրաստվում եք ամուսնալուծվել կամ հայտնվել եք նման իրավիճակում, ապա կարևոր է ճիշտ տեղեկություն ստանալ և գործել օրենքի շրջանակներում՝ ապահովելու ձեր և ձեր երեխաների լավագույն շահերը։
Եթե դուք պատրաստվում եք ամուսնալուծվել կամ հայտնվել եք նման իրավիճակում, ապա կարևոր է ճիշտ տեղեկություն ստանալ, մանրակրկիտ ուսումնասիրել ձեր իրավունքներն ու պարտականությունները և գործել օրենքի շրջանակներում՝ ապահովելու ձեր և ձեր երեխաների լավագույն շահերը։
Ամուսնալուծության գործընթացը հաճախ կապված է մեծ հոգեբանական, ֆինանսական և իրավական դժվարությունների հետ։ Անորոշության այս փուլում կարևոր է դիմել որակյալ իրավաբանի խորհրդատվությանը, որը կօգնի ձեզ հասկանալ, թե ինչ քայլեր պետք է ձեռնարկել՝ հաշվի առնելով ձեր կոնկրետ իրավիճակը։ Եթե կան անչափահաս երեխաներ, ապա հարկավոր է առավել մեծ պատասխանատվությամբ մոտենալ նրանց ապագային՝ ապահովելով ֆինանսական կայունություն, հոգեբանական աջակցություն և անվտանգ միջավայր։
Բացի այդ, եթե կան գույքային հարցեր, լավ կլինի նախօրոք քննարկել դրանք, հնարավորության դեպքում՝ հաշտությամբ, քանի որ դատական գործընթացները կարող են երկարատև և ծախսատար լինել։ Եթե դուք և ձեր նախկին ամուսինը չեք կարողանում համաձայնության գալ գույքի բաժանման, ալիմենտի վճարման կամ երեխայի խնամակալության հարցերում, ապա դատարանը կկայացնի համապատասխան որոշում՝ հիմք ընդունելով օրենքի պահանջներն ու երեխայի լավագույն շահը։
Նաև հարկավոր է հաշվի առնել հոգեբանական գործոնը․ ամուսնալուծությունը կարող է մեծ ազդեցություն ունենալ ոչ միայն ամուսնալուծվող անձանց, այլև նրանց երեխաների վրա։ Այս ժամանակահատվածում անհրաժեշտ է պահպանել զսպվածություն, փորձել խուսափել ավելորդ կոնֆլիկտներից և հնարավորության դեպքում դիմել մասնագետների՝ հոգեբանների կամ ընտանեկան խորհրդատուների օգնությանը։
Ամուսնալուծությունը կյանքի նոր փուլ է, որը կարող է բարդ լինել, սակայն ճիշտ մոտեցման և օրինական գործողությունների շնորհիվ կարելի է ապահովել բոլոր կողմերի իրավունքների պաշտպանությունը և ստեղծել ավելի հանգիստ ու բարեկեցիկ ապագա ինչպես ձեզ, այնպես էլ ձեր երեխաների համար։
Մենք հասկանում ենք, որ յուրաքանչյուր գործ ունի իր առանձնահատկությունները, այդ պատճառով էլ LSA-ն տրամադրում է անհատական մոտեցում յուրաքանչյուր հաճախորդի՝ օգնելով գտնել լավագույն իրավական լուծումը։ Եթե ձեզ անհրաժեշտ է իրավաբանական աջակցություն, մի հապաղեք դիմել մեզ։ Մենք պատրաստ ենք կանգնել ձեր կողքին և ապահովել ձեր իրավունքների պաշտպանությունը։
