Կրիպտոարժույթը և ֆինանսական տեխնոլոգիաները Հայաստանում. ի՞նչն է օրինական, իսկ ինչը՝ ոչ

Վերջին տարիներին կրիպտոարժույթները (cryptocurrency) և ֆինանսական տեխնոլոգիաները (fintech) աշխարհում զգալի տարածում են գտել, և Հայաստանը նույնպես անմասն չի մնացել այս դինամիկ զարգացումներից։ Այս տեխնոլոգիաները նոր հնարավորություններ են բացում ներդրումների, վճարումների, ֆինանսական ծառայությունների մատուցման և բիզնեսների արդյունավետության բարձրացման համար։ Սակայն դրանց արագ զարգացումը առաջ է բերել նաև իրավական և կարգավորող խնդիրներ։

Այս հոդվածում կքննարկենք՝ ինչն է ներկայումս օրինական և ինչը՝ ոչ, Հայաստանի Հանրապետությունում կրիպտոարժույթների և ֆինանսական տեխնոլոգիաների համատեքստում։

Ի՞նչ է կրիպտոարժույթը և ֆինանսական տեխնոլոգիաները

Կրիպտոարժույթը թվային կամ վիրտուալ արժույթ է, որը հիմնված է բլոկչեյն տեխնոլոգիայի վրա և չի վերահսկվում կենտրոնական բանկի կամ որևէ իշխանության կողմից։ Ամենահայտնի կրիպտոարժույթներն են՝ Bitcoin, Ethereum, Ripple և այլն։

Ֆինանսական տեխնոլոգիաները (fintech) հանդիսանում են տեխնոլոգիական լուծումներ, որոնք կիրառվում են ֆինանսական ծառայությունների ոլորտում՝ ներառյալ բանկինգ, վճարումներ, ներդրումներ, վարկավորում, ապահովագրություն և այլն։ Fintech-ը ներառում է ինչպես կրիպտոարժույթների կիրառությունը, այնպես էլ՝ վճարային համակարգեր, robo-advisors, crowdfunding հարթակներ, թվային դրամապանակներ և այլ նորարարական ծառայություններ։

Կրիպտոարժույթները իրավական կարգավիճակը Հայաստանում

Հայաստանում կրիպտոարժույթները ներկայումս չունեն հստակ կարգավիճակ՝ իրավական տեսանկյունից։ Սակայն մի շարք կարևոր դրույթներ կարելի է առանձնացնել՝

1. Օրինականություն

Կրիպտոարժույթների առք ու վաճառքը և դրանց պահպանումը օրինական է ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց համար։ Այսինքն՝ քաղաքացիները կարող են գնել, պահել և վաճառել կրիպտոարժույթներ առանց դրա համար վարչական կամ քրեական պատասխանատվության։

2. Հարկային դաշտ

Հարկային օրենսգիրքը դեռևս հստակ չի կարգավորում կրիպտոարժույթներից եկամուտների հարկումը։ Սակայն 2021թ․ պետական եկամուտների կոմիտեն (ՊԵԿ) հայտարարել է, որ կրիպտոարժույթների վաճառքից ստացված շահույթը կարող է ենթարկվել եկամտային հարկման՝ ըստ ընդհանուր դրույթների։

3. Իրավաբանական կարգավորում

Հայաստանում բլոկչեյն կամ կրիպտո գործունեության համար առանձին լիցենզավորման պահանջ ներկայումս չկա։ Սակայն եթե բիզնեսը առաջարկում է կրիպտոակտիվների կառավարման կամ փոխանակման ծառայություններ, ապա այն պետք է համապատասխանի ընդհանուր ֆինանսական գործունեության պահանջներին՝ ներառյալ «Փողերի լվացման դեմ պայքարի» (AML) և «Հաճախորդի ճանաչման» (KYC) կանոններին։

Ֆինանսական տեխնոլոգիաները Հայաստանում. օրենսդրական և կարգավորող միջավայր

Ֆինանսական տեխնոլոգիաները Հայաստանում զարգանում են մի քանի ուղղություններով՝

1. Թվային վճարային համակարգեր

Վերջին տարիներին Հայաստանում զգալի աճ է գրանցել թվային վճարումների համակարգը։ Բանկերը և տարբեր կազմակերպությունները ներդրել են նորարարական վճարային հարթակներ, QR վճարումներ, բջջային հավելվածներ և այլն։

Այս գործունեությունն ամբողջությամբ կարգավորվում է ՀՀ Կենտրոնական բանկի կողմից։ Բանկերը և վճարահաշվարկային կազմակերպությունները պետք է ունենան համապատասխան լիցենզիա։

2. Peer-to-peer վարկավորում և crowdfunding

Հայաստանում դեռևս չկա հստակ կարգավորում ֆիզիկական անձանց միջև առցանց վարկավորման կամ ներդրումային crowdfunding հարթակների համար։ Չնայած որոշ փորձեր արվել են՝ ներդրումներ ներգրավելու տարբեր պլատֆորմների միջոցով, սակայն իրավական անորոշություն դեռևս առկա է։

3. Robo-advisors և ալգորիթմային ներդրումներ

Ներկայումս Հայաստանում robo-advisor-ներ չեն գործում լայնորեն։ Սա մասամբ պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ ներդրումային գործունեության կարգավորումը բարդ է, և պահանջում է լիցենզավորում։

AML / KYC պահանջներ և միջազգային պարտավորություններ

ՀՀ Կենտրոնական բանկը անդամակցում է միջազգային ֆինանսական վերահսկման մի շարք կազմակերպությունների, ինչպես օրինակ՝ FATF-ի հետ։ Ըստ այս կազմակերպությունների պահանջների՝

• Ֆինանսական ծառայություններ մատուցող բոլոր կազմակերպությունները պետք է ունենան հաճախորդի նույնականացման (KYC) և կասկածելի գործարքների զեկուցման (AML) մեխանիզմներ։
• Նույն պահանջները կարող են տարածվել կրիպտո պլատֆորմների վրա, եթե վերջիններս կատարում են հաճախորդների ակտիվների կառավարում կամ փոխանակում։

Այս առումով, եթե դուք ստեղծում եք կրիպտո կամ fintech ստարտափ, կարևոր է ուսումնասիրել՝ արդյոք ձեր գործունեությունը կարող է համարվել ֆինանսական ծառայություն և արդյոք այն ենթակա է լիցենզավորման։

Պետական մոտեցում և զարգացման ռազմավարություններ

Վերջին տարիներին ՀՀ կառավարությունը և Կենտրոնական բանկը բաց են աջակցություն ցուցաբերելու ֆինանսական տեխնոլոգիաների զարգացման նկատմամբ։

Սակայն կարգավորումը դեռ գտնվում է զարգացման փուլում, և ակնկալվում է, որ առաջիկա տարիներին ԿԲ-ն և կառավարությունը կստեղծեն նոր օրենքներ՝ ուղղված նորագույն ֆինանսական ծառայությունների աջակցմանը։

Ինչն է օրինական, իսկ ինչը՝ ոչ

Եզրակացություն

Հայաստանում կրիպտոարժույթներն ու ֆինանսական տեխնոլոգիաները դեռևս նոր զարգացող ոլորտներ են։ Չնայած օրենսդրական բացերին և կարգավորումների անորոշությանը, ընդհանուր միտումը դրական է։ Պետական կառույցները բաց են նորարարությունների նկատմամբ, սակայն զգուշավոր են՝ կապված փողերի լվացման և ֆինանսական խարդախությունների հնարավոր ռիսկերին։

Այն բիզնեսներն ու անհատները, որոնք ցանկանում են ներգրավվել այս ոլորտում, պետք է հետևեն՝

1. ՀՀ Կենտրոնական բանկի՝ ֆինանսական գործունեության սահմանումներին,
2. Հարկային օրենսգրքին՝ շահույթների հայտարարագրման հարցում,
3. Միջազգային AML/KYC պահանջներին։

Քանի դեռ լիարժեք օրենսդրական կարգավորումներ չկան, կարևոր է նախօրոք խորհրդակցել իրավաբանի հետ։