Ի՞նչ անել, եթե համաձայն չեք դատավորի որոշման հետ Հայաստանում

Դատական որոշման հետ անհամաձայն լինելը կարող է առաջանալ բազմաթիվ դեպքերում՝ քաղաքացիական, վարչական կամ քրեական գործերի շրջանակում։ Հայաստանում, ինչպես ցանկացած իրավական պետությունում, դատավորի որոշման հետ անհամաձայնությունը ինքնին դատավճիռ չի․ օրենքը նախատեսում է հստակ ճանապարհներ և մեխանիզմներ այդ որոշումը բողոքարկելու կամ վերանայելու համար։

Այս հոդվածում կներկայացնենք, թե ինչ քայլեր պետք է ձեռնարկել, եթե համաձայն չեք դատավորի որոշման հետ, որոնք են բողոքարկման եղանակները, ժամկետները, իրավական հիմքերը, ինչպես նաև ձեր իրավունքներն ու պարտականությունները։

Որտեղի՞ց սկսել

Երբ ստանում եք դատարանի որոշումը կամ վճիռը և վստահ եք, որ այն անարդար է, անօրինական կամ սխալ է գնահատվել փաստերի կամ օրենքի տեսանկյունից, առաջին քայլը պետք է լինի՝

• մանրամասն ծանոթանալ դատական ակտի ողջ բովանդակությանը,
  
• խորհրդակցել փաստաբանի կամ իրավաբանի հետ՝ հասկանալու բողոքարկման հիմքերը և հնարավորությունները։

Բողոքարկման հիմքերը

Դատական որոշումը կարող եք բողոքարկել, եթե առկա են հետևյալներից որևէ մեկը՝

1. Իրավունքի սխալ կիրառում (օրենքի սխալ մեկնաբանում կամ օգտագործում)
   
2. Ապացույցների սխալ գնահատում
   
3. Իրավաբանական ընթացակարգերի խախտում
   
4. Կողմերից մեկի իրավունքների խախտում դատավարության ընթացքում
   
5. Նոր ի հայտ եկած հանգամանքներ, որոնք չեն քննարկվել դատաքննության ժամանակ
   
6. Դատավորի կողմնակալություն կամ անհիմն որոշում

Դատական ատյանների համակարգը Հայաստանում

Հայաստանի դատական համակարգը բաղկացած է երեք հիմնական ատյաններից՝

1. Առաջին ատյանի դատարաններ (ընդհանուր իրավասության, վարչական կամ քրեական)
   
2. Վերաքննիչ դատարաններ
   
3. Վճռաբեկ դատարան

Ամեն հաջորդ ատյան կարող է վերանայել ստորին ատյանի որոշումը, եթե բողոքը ներկայացված է օրենքով սահմանված ժամկետներում և կարգով։

Ինչպե՞ս բողոքարկել առաջին ատյանի դատարանի որոշումը

Եթե դուք դժգոհ եք առաջին ատյանի դատարանի որոշումից, կարող եք այն բողոքարկել Վերաքննիչ դատարան։ Սա պաշտոնական և օրինական քայլ է՝ վերանայել դատավորի ընդունած որոշումը։

Քայլեր՝

1. Պատրաստեք վերաքննիչ բողոք՝ նշելով.
   
   • Որ մասով համաձայն չեք դատական ակտին
     
   • Ի՞նչ իրավական կամ փաստական հիմքերով
     
   • Ինչ որոշում եք ակնկալում վերաքննիչ ատյանից
     
2. Բողոքը ներկայացրեք՝
   
   • Այն դատարանին, որը կայացրել է բողոքարկվող որոշումը
     
   • Դատարանը 3 օրվա ընթացքում փոխանցում է այն Վերաքննիչ ատյանին
     
3. Վճարեք պետական տուրք
   
   • Օրենքով սահմանված չափով պետական տուրք պետք է վճարվի, բացառությամբ սոցիալապես անապահովների համար։
     
4. Հետևեք ժամկետներին
   
   • Քաղաքացիական գործերում՝ 1 ամիս, երբ ստացել եք որոշման օրինական օրինակն
     
   • Քրեական գործերում՝ 15 օր
     
   • Վարչական գործերում՝ 1 ամիս

Վերաքննիչ դատարանի հնարավոր արդյունքները

Վերաքննիչ ատյանը կարող է՝

• Մերժել բողոքը և թողնել որոշումը անփոփոխ
  
• Բավարարել բողոքը՝ փոխելով կամ չեղարկելով նախորդ որոշումը
  
• Ուղարկել գործը նոր քննության՝ առաջին ատյանի դատարան

Վերաքննիչ դատարանի որոշումը կարող է դառնալ վերջնական, եթե այն չի բողոքարկվում Վճռաբեկ դատարանում։

Ի՞նչ անել, եթե համաձայն չեք նաև Վերաքննիչ դատարանի որոշման հետ

Դուք կարող եք դիմել Վճռաբեկ դատարան, եթե բողոքը հիմնված է բացառիկ իրավական սխալների վրա։ Այստեղ բողոքը կարող է մերժվել պարզ ընթացակարգով, եթե Վճռաբեկ դատարանը համարի, որ այն չի պարունակում իրավական նորություն կամ ծանր նշանակություն ունեցող խախտում։

Բոլոր գործերը չեն ընդունվում Վճռաբեկ վարույթ

Վճռաբեկ դատարանը գործը քննում է միայն այն ժամանակ, երբ.

• Դրանում առկա է օրենքի խիստ խախտում կամ իրավասության սահմանումներից դուրս որոշում
  
• Քննում է գործը բացառիկ իրավական խնդիրների առկայության դեպքում

Վճռաբեկ բողոք ներկայացնելու ժամկետը՝

• Քաղաքացիական և վարչական գործերում՝ 1 ամիս,
  
• Քրեական գործերում՝ 15 օր։

Գործի վերանայում՝ նոր ի հայտ եկած հանգամանքներով

Եթե դատական որոշումը վերջնական է և գործը բողոքարկման ենթակա չէ, բայց հետո ի հայտ են գալիս նոր փաստեր կամ հանգամանքներ, որոնք գործի քննության ժամանակ հայտնի չեն եղել, կարող եք դիմել՝

• Գործի նոր քննություն նշանակելու համար
  
• Վերականգնել արդարադատությունը՝ վերաքննիչ հիմքով

Նման վերանայման հնարավորությունները սահմանվում են ՀՀ Դատավարական օրենսգրքերով։

Բողոք դատավորի վարքագծի դեմ

Եթե կարծում եք, որ դատավորը ոչ միայն սխալ որոշում է կայացրել, այլև խախտել է վարքագծային կանոնները (կողմնակալություն, շահերի բախում, անօրինական վարք), կարող եք՝

• Դիմել Բարձրագույն դատական խորհրդին՝ դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հարցով։
  
• Ներկայացնել գրավոր բողոք, որը կքննվի կարգապահական վարույթի շրջանակում։

Ձեր իրավունքները բողոքարկման գործընթացում

Բողոքարկման ընթացքում ձեր իրավունքներն են՝

• Սահմանված ժամկետներում բողոք ներկայացնել
  
• Ներկայացնել նոր ապացույցներ (եթե թույլատրվում է)
  
• Ներկայացվել Վերաքննիչ և Վճռաբեկ նիստերին
  
• Ստանալ փաստաբանական աջակցություն
  
• Պահանջել որոշման պատճեն՝ հիմնավորումներով

Փաստաբանի դերը

Փաստաբանը կամ իրավաբանը կարևոր դեր ունի՝

• Ձեր գործի իրավական գնահատում կատարելու
  
• Բողոքների ձևակերպման և իրավաչափության ստուգման
  
• Դատական նիստերում ներկայացման հարցում
  

Որպեսզի բողոքարկումը արդյունավետ լինի, անհրաժեշտ է մասնագիտացված փաստաբանի աջակցություն, ով ծանոթ է տվյալ ոլորտի իրավունքի նրբություններին։

Իրավաբանական անվճար օգնություն

Եթե չունեք ֆինանսական միջոցներ փաստաբանի վարձատրության համար, կարող եք դիմել Հանրային պաշտպանություն կամ Իրավաբանական անվճար օգնության գրասենյակներ։ Դրանք գործում են ՀՀ արդարադատության նախարարության աջակցությամբ։

Եզրակացություն

Դատավորի որոշման հետ համաձայն չլինելը Հայաստանում ոչ միայն անձնական կարծիք է, այլ՝ իրավական գործողության հիմք։ ՀՀ օրենքով սահմանված են հստակ մեխանիզմներ, որոնց միջոցով կարելի է բողոքարկել ցանկացած դատական ակտ։ Անհրաժեշտ է ճիշտ գնահատել իրավիճակը, պահպանել ժամկետները, ձևակերպել հիմնավորված բողոքներ և, ցանկալի է, օգտվել իրավաբանական աջակցության ծառայություններից։

Հիշեք՝ դատական համակարգը Հայաստանում կառուցված է այնպես, որ թույլ է տալիս վերանայել և ուղղել հնարավոր սխալները։ Ձեր ակտիվ մասնակցությունն ու իրավագիտակցված մոտեցումը կարող են ապահովել արդար և օրինական արդյունք։

Եթե դուք իրականում մտադիր եք որոշում բողոքարկել, կարող եք խորհրդակցել նաև LSA-ի իրավաբանների հետ։