Հայաստանում անշարժ գույքի հետ կապված խնդիրները միշտ եղել են հանրային հետաքրքրության կենտրոնում։ Անօրինական կամ ինքնակամ շինարարությունները (այսուհետ՝ «ինքնակամ կառույց/շինություն») և գույքային վեճերը ոչ միայն անհատների, այլև համայնքների ու պետության համար կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ։ Օրենքները նախատեսում են հստակ կանոններ, թե ինչպես պետք է կանխել նման խախտումները և ինչպես լուծել արդեն առաջացած վեճերը։
1. Ինչ է համարվում անօրինական շինարարություն
Անօրինական կամ ինքնակամ շինարարություն համարվում է այն կառույցը, որը կառուցվել է.
- առանց շինարարության թույլտվության,
- կամ՝ հողամասի թույլատրելի նպատակային օգտագործման խախտմամբ,
- կամ՝ նախագծային և անվտանգության պահանջների էական խախտումներով։
Օրինակ՝ եթե մարդը իր տան բակում կառուցում է հավելյալ սենյակ կամ շինություն առանց թույլտվության և առանց համապատասխան փաստաթղթերի, այն համարվում է ինքնակամ կառույց։
2. Որ մարմիններն են պատասխանատու
Հայաստանում անօրինական շինարարության և գույքային վեճերի հարցերը կարգավորում են հետևյալ կառույցները․
- Համայնքային մարմինները՝ քաղաքապետարան կամ համայնքապետարան, որոնք տրամադրում են շինարարական թույլտվություններ և վերահսկում են դրանց պահպանումը։
- Կադաստրի կոմիտեն՝ ապահովում է անշարժ գույքի պետական գրանցումը։
- Դատարանները՝ քննում են գույքային վեճերը և որոշում, թե ում է պատկանում տվյալ գույքը։
- Իրավապահ մարմինները՝ եթե անօրինական շինարարությունը վտանգում է մարդկանց կյանքը կամ կատարվել է կոռուպցիոն ճանապարհով։
3. Ինչպես է կարգավորվում անօրինական շինարարությունը
- Հայտնաբերում – եթե համայնքը պարզում է, որ շինարարությունը կատարվել է առանց թույլտվության, դրա մասին ծանուցում է կառուցապատողին։
- Վարչական պատասխանատվություն – սահմանվում են տուգանքներ, կարող է տրվել հրաման՝ դադարեցնել շինարարությունը կամ քանդել կառույցը։
- Օրինականացում – որոշ դեպքերում հնարավոր է հետագայում օրինականացնել կառույցը՝ ներկայացնելով նախագծային փաստաթղթեր և վճարելով տուգանքները։ Բայց սա կիրառելի չէ բոլոր դեպքերում։
- Քանդում – եթե շինությունը վտանգավոր է կամ չի համապատասխանում օրինականացման պայմաններին, այն ենթակա է քանդման։
4. Գույքային վեճերի կարգավորում
Գույքային վեճերը հիմնականում վերաբերում են սեփականության իրավունքին։ Դրանք կարող են առաջանալ հարևանների միջև, ժառանգների միջև կամ պետության և քաղաքացիների միջև։
Այս վեճերը լուծվում են հետևյալ եղանակներով․
- Քաղաքացիական դատարաններում – կողմերը ներկայացնում են իրենց փաստարկները և ապացույցները։ Դատարանը որոշում է, թե ում է պատկանում գույքը։
- Միջնորդությամբ – կողմերը կարող են փորձել համաձայնության գալ առանց երկարատև դատական գործընթացի։
- Կադաստրի գրանցում – եթե կողմերից մեկը չի գրանցել իր իրավունքները, ապա դատարանի որոշմամբ կամ համաձայնությամբ գույքը գրանցվում է պետական ռեեստրում։
5. Ձեռքբերման վաղեմություն
Հայաստանի քաղաքացիական օրենսգիրքը նախատեսում է, որ եթե մարդը 10 տարի շարունակ բացահայտ և անընդհատ տիրապետել է գույքին՝ առանց իրական սեփականատիրոջ պահանջների, նա կարող է դատարանի միջոցով ճանաչվել որպես սեփականատեր։
Սակայն այս նորմը չի գործում ինքնակամ կառույցների դեպքում․ եթե շինությունը կառուցվել է առանց թույլտվության, ձեռքբերման վաղեմությամբ սեփականություն ձեռք բերել հնարավոր չէ։
6. Քրեական պատասխանատվություն
Անօրինական շինարարությունը սովորաբար համարվում է վարչական խախտում։ Բայց եթե այն առաջացնում է մարդկանց կյանքի կամ առողջության համար վտանգ (օրինակ՝ փլուզման վտանգ ունեցող բազմաբնակարան շենք), կամ կապված է կոռուպցիայի հետ, ապա կարող է առաջանալ նաև քրեական պատասխանատվություն։
7. Ինչ անել, եթե ունեք նման խնդիր
- Հավաքեք բոլոր փաստաթղթերը՝ սեփականության վկայականներ, պայմանագրեր, նախագծեր։
- Դիմեք համայնքապետարան կամ քաղաքապետարան՝ ճշտելու շինության կարգավիճակը։
- Եթե արդեն կան վարչական ակտեր (տուգանք, քանդման հրաման), դրանք հնարավոր է բողոքարկել դատարանում։
- Դիմեք փորձառու իրավաբանի, քանի որ գույքային վեճերը պահանջում են մասնագիտական գիտելիք։
- Հնարավորության դեպքում փորձեք լուծել հարցը փոխհամաձայնությամբ՝ մինչև դատարան հասնելը։
Եզրակացություն
Հայաստանում անօրինական շինարարությունն ու գույքային վեճերը կարգավորվում են օրենքով սահմանված հստակ ընթացակարգերով։ «ԷԼ ԷՍ ԷՅ» իրավաբանական ընկերությունը կարող է աջակցել անօրինական շինարարության և գույքային վեճերի լուծման հարցերում՝ տրամադրելով՝
- Վարչական ակտերի բողոքարկում և ներկայացում դատարաններ
- Գույքային վեճերի իրավաբանական խորհրդատվություն
- Փաստաթղթերի և իրավունքների ստուգում, ապահովում
- Օրինականացման գործընթացների համակարգում աջակցություն
Այսպիսով «ԷԼ ԷՍ ԷՅ»-ը օգնում է հաճախորդներին պահպանել իրենց իրավունքը և լուծել վեճերը արագ ու անվտանգ։
Շինարարությունը պետք է իրականացվի միայն օրինական թույլտվություններով, իսկ գույքային վեճերը լուծվում են դատարանում կամ կողմերի համաձայնությամբ։ Գույքի պետական գրանցումը կարևորագույն քայլ է սեփականությունը պաշտպանելու համար։
