Երեխա որդեգրելը մեծ պատասխանատվություն է և մարդկային ամենաբարձր արժեքներից մեկն է։ Հայաստանում որդեգրման գործընթացը կարգավորվում է օրենքով և նախատեսվել է, որպեսզի ապահովի երեխայի շահերի գերակայությունը՝ միաժամանակ հարգելով որդեգրողի և երեխայի իրավունքները։ Այս հոդվածում մենք կքննարկենք, թե ինչպես կարող եք օրինական երեխա որդեգրել Հայաստանում 2025 թվականին՝ ներկայացնելով ամբողջական տեղեկատվություն գործընթացի փուլերի, պահանջների և իրավական խնդիրների վերաբերյալ։
Որդեգրման իրավական կարգավորումը Հայաստանում
Հայաստանում որդեգրման գործընթացը կարգավորվում է ՀՀ ընտանեկան օրենսգրքով, ինչպես նաև մի շարք միջազգային պայմանագրերով, որոնց Հայաստանի Հանրապետությունը միացել է, օրինակ՝ ՄԱԿ-ի Երեխայի իրավունքների կոնվենցիայով։
2025 թվականին որդեգրման գործընթացը վերահսկվում է ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության կողմից՝ համագործակցելով տարածքային մարմինների և դատարանների հետ։
Ով կարող է որդեգրել երեխա Հայաստանում
Որդեգրող կարող է լինել՝
- Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի, ով ունի լիարժեք իրավունակություն։
- Արտերկրում բնակվող ՀՀ քաղաքացին, եթե իրավական կարգով դիմում է և համապատասխան ընթացակարգերը պահպանվում են։
- Օտարերկրյա քաղաքացի, միայն այն դեպքում, երբ Հայաստանի Հանրապետությունում գտնվող երեխայի համար որդեգրման այլ հնարավորություններ չեն գտնվել։
Վերջինս ենթակա է հատուկ ընթացակարգերի՝ համաձայն միջազգային որդեգրման կանոնակարգերի։
Որդեգրման հիմնական պահանջները
2025 թվականին որդեգրման դիմում ներկայացնելու համար անհրաժեշտ է, որպեսզի դիմողը բավարարի հետևյալ հիմնական պահանջներին.
Տարիքային սահմանափակումներ
- Որդեգրողը պետք է լինի առնվազն 18 տարեկան, և նրա և երեխայի միջև տարիքային տարբերությունը պետք է լինի առնվազն 18 տարի։
- Անդամները չեն կարող որդեգրել երեխա, եթե տարիքային տարբերությունը գերազանցում է 50 տարին (բացառությամբ եղբայրների/քույրերի կամ մերձավոր ազգականների)։
Ընտանեկան կարգավիճակ
- Ունենալ ամուսնական կապ՝ եթե որդեգրումը կատարվում է ամուսինների կողմից։
- Անձը կարող է որդեգրել երեխա նաև որպես միայնակ անձ։
Սոցիալական և հոգեբանական կայունություն
- Որդեգրողը պետք է ունենա համապատասխան նյութական պայմաններ՝ երեխայի խնամքն ապահովելու համար։
- Պետք է չունենա դատվածություն՝ մասնավորապես երեխաների, ընտանիքի կամ կյանքի դեմ ուղղված հանցագործությունների համար։
Որդեգրման գործընթացի փուլերը
1. Նախնական խորհրդատվություն
Որդեգրման գործընթացը սկսելուց առաջ հարկավոր է խորհրդատվություն ստանալ ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունից կամ համապատասխան տարածքային մարմնից՝ հասկանալու բոլոր իրավական, հոգեբանական և գործընթացային կողմերը։
2. Փաստաթղթերի պատրաստում
Դիմողը պետք է պատրաստի հետևյալ փաստաթղթերը՝
- Անձնագրի պատճեն
- Ամուսնական վկայական (եթե կա)
- Բնակության տեղեկանք
- Եկամուտների տեղեկանք կամ աշխատանքային փաստաթղթեր
- Առողջական վիճակի վերաբերյալ բժշկական եզրակացություն
- Դատվածություն չունենալու վերաբերյալ տեղեկանք
- Բացատրական նամակ՝ որդեգրելու շարժառիթների մասին
3. Դիմումի ներկայացում և ուսումնասիրման փուլ
Պատրաստված փաստաթղթերը ներկայացվում են սոցիալական ծառայությանը կամ որդեգրման մարմնին։ Այս փուլում իրականացվում է դիմողի սոցիալական և հոգեբանական գնահատում՝ պարզելու որդեգրման նպատակահարմարությունը։
4. Երեխայի ընտրություն և ծանոթացում
Եթե թեկնածուն արժանանում է հավանության, նրան կարող է առաջարկվել ծանոթանալ երեխաների տվյալներին։ Եթե որոշում է կայացվում՝ ծնողական կապ հաստատել տվյալ երեխայի հետ, կազմակերպվում է ծանոթության և շփման շրջան։
5. Դատարանի որոշում
Որդեգրումը ավարտվում է միայն դատարանի որոշմամբ։ Դատարանը գնահատում է փաստաթղթերը, կողմերի բացատրությունները և երեխայի շահերը՝ որոշելու որդեգրման իրավաչափ լինելը։
6. Գրանցում և երեխայի նոր կարգավիճակ
Դատարանի որոշումից հետո որդեգրումը գրանցվում է քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման բաժնում։ Երեխան իրավաբանորեն համարվում է որդեգրողի զավակը՝ օրենքով նախատեսված բոլոր իրավունքներով։
Երեխայի իրավական և սոցիալական կարգավիճակը որդեգրումից հետո
Երբ երեխան որդեգրվում է, նա ստանում է լիարժեք իրավական կարգավիճակ որդեգրողի ընտանիքում։ Մասնավորապես՝
- Նա ստանում է որդեգրողի ազգանունը։
- Կարող է փոխվել երեխայի անունը՝ ըստ որդեգրողի ցանկության։
- Երեխան ձեռք է բերում նույն ժառանգական, ունեցվածքային, սոցիալական և անձնական իրավունքները, ինչպես կենսաբանական երեխաները։
Որդեգրողի իրավունքներն ու պարտականությունները
Իրավունքներ
- Իրավունք ունենալ լիարժեք դաստիարակել երեխային՝ հենվելով ընտանեկան արժեքների վրա։
- Սահմանել երեխայի բնակության վայր, կրթություն, բուժում և այլ անձնական հարցեր։
- Օգտվել բոլոր պետական արտոնություններից և նպաստներից, որոնք հասանելի են ծնողներին։
Պարտականություններ
- Երեխային ապահովել կրթությամբ, առողջապահական ծառայություններով, բարոյահոգեբանական աջակցությամբ։
- Պահպանել երեխայի շահերը և պաշտպանել նրա իրավունքները բոլոր հանգամանքներում։
- Հարգել երեխայի ինքնությունը և օգնել նրա անհատական զարգացմանը։
Միջազգային որդեգրում
Երբ օտարերկրյա քաղաքացին է ցանկանում որդեգրել Հայաստանում ծնված երեխային, այս դեպքում պահանջվում է.
- Համապատասխանություն որդեգրողի երկրում որդեգրման օրենքներին։
- Հայաստանի Հանրապետությունում երեխայի համար որդեգրման հնարավորությունների բացակայություն։
- «Հաագայի կոնվենցիայի» սկզբունքներին համապատասխան գործընթացի իրականացում։
Այս գործընթացը խիստ բյուրոկրատական է և պահանջում է միջազգային համագործակցություն համապատասխան մարմինների միջև։
Հատուկ ուշադրություն․ երեխայի համաձայնությունը
Եթե որդեգրվող երեխան 10 տարեկան և ավելի է, ապա որդեգրման համար պարտադիր է նրա գրավոր համաձայնությունը։ Սա երեխայի շահերի պաշտպանության և իրավագիտակցության կարևոր բաղադրիչ է։
Հնարավոր մերժման հիմքերը
Որդեգրման մերժումը կարող է տեղի ունենալ, եթե.
- Դիմողը չի բավարարում օրենքով սահմանված պայմաններին։
- Ներկայացված փաստաթղթերը կեղծ են կամ ոչ լիարժեք։
- Երեխայի շահերը չեն պաշտպանվում (օրինակ՝ որդեգրումը իրականացվում է այլ նպատակով՝ շահագործման, առևտրի և այլն)։
Եզրակացություն
Երեխա որդեգրելը Հայաստանի Հանրապետությունում 2025 թվականին օրինական և հնարավոր գործընթաց է, որը միաժամանակ պահանջում է պատասխանատվություն, բարոյական պատրաստակամություն և իրավական գրագիտություն։ Այս գործընթացը ոչ միայն փոխում է երեխայի ճակատագիրը, այլև ձևավորում է նոր ընտանիք՝ հիմնված սիրո, վստահության և անվտանգության վրա։
Եթե դուք պատրաստ եք հոգալ երեխայի ապագայի մասին և տրամադրել նրան սեր ու աջակցություն, ապա որդեգրումն իրական հնարավորություն է՝ փոխելու ինչպես ձեր, այնպես էլ երեխայի կյանքը։
Եթե ցանկանում եք խորհրդատվություն կամ սկսեք գործընթացը՝ դիմեք ձեր բնակության վայրի սոցիալական ծառայությանը կամ այցելեք ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության պաշտոնական կայք՝ www.mlsa.am։ Հստակ իրավական քայլերի համար խորհուրդ ենք տալիս դիմել LSA փաստաբանական գրասենյակի իրավաբաններին։
