Վերջին տարիներին Հայաստանի բիզնես միջավայրը զգալիորեն բարելավվել է՝ այն դարձնելով ավելի գրավիչ ուղղություն ներդրողների և ձեռնարկատերերի համար։ 2024 թվականին երկրի տնտեսությունը աճել է 5%-ով, իսկ գրանցված ՍՊԸ-ների թիվը գերազանցել է 100,000-ը։ Կառավարությունը ձեռնարկել է մի շարք բարեփոխումներ՝ պարզեցնելու բիզնեսի գրանցման գործընթացը, նվազեցնելու բյուրոկրատական ընթացակարգերը և ապահովելու ներդրումային բարենպաստ միջավայր։
2025 թվականին Հայաստանում բիզնեսի գրանցման գործընթացն էլ ավելի դյուրին է դարձել՝ շնորհիվ նոր թվային համակարգերի ներդրման։ Անկախ նրանից՝ դուք տեղացի ձեռնարկատեր եք, թե օտարերկրյա ներդրող, այս ուղեցույցը մանրամասն կներկայացնի բիզնեսի գրանցման բոլոր փուլերը, անհրաժեշտ թույլտվություններն ու լիցենզիաները, ինչպես նաև կօգնի խուսափել տարածված սխալներից։
Հայաստանում Բիզնեսի Գրանցման Գործընթացը 2025 թվականին
Հայաստանում բիզնեսի գրանցման գործընթացը սովորաբար տևում է ընդամենը 2-3 աշխատանքային օր՝ դարձնելով այն տարածաշրջանի առավել արդյունավետ համակարգերից մեկը։ Ահա գործընթացի հիմնական փուլերը.
1. Ընտրեք Ձեր Բիզնեսի Կազմակերպաիրավական ձևը
Մինչ գրանցման գործընթացը սկսելը, անհրաժեշտ է ընտրել ձեր բիզնեսի համար ամենահամապատասխան կազմակերպաիրավական ձևը.
- Սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերություն (ՍՊԸ) – Ամենատարածված տարբերակը, որն ապահովում է անձնական ակտիվների պաշտպանություն և սահմանափակում է պատասխանատվությունը միայն ներդրված կապիտալով։
- Փակ բաժնետիրական ընկերություն (ՓԲԸ) – Հարմար է բազմաբաժնետեր ունեցող բիզնեսների համար, սակայն բաժնետոմսերի փոխանցումը սահմանափակված է։
- Բաց բաժնետիրական ընկերություն (ԲԲԸ) – Հարմար է խոշոր ընկերությունների համար, որոնք նախատեսում են բաժնետոմսերի բաց առաջարկ։
- Անհատ ձեռնարկատեր (ԱՁ) – Ամենապարզ ձևաչափը՝ նախատեսված միայնակ բիզնեսի սեփականատերերի համար՝ նվազագույն համապատասխանության պահանջներով։
2. Ընտրեք Բիզնեսի Անվանումը
Ձեր բիզնեսի անվանումը պետք է լինի.
- Յուրահատուկ և դեռևս չգրանցված
- Չպետք է մոլորեցնի սպառողներին բիզնեսի գործունեության բնույթի վերաբերյալ
- Չպետք է պարունակի արգելված բառեր՝ առանց հատուկ թույլտվության
Կարևոր նշում. Բիզնես անվան մեջ որոշ բառերի, օրինակ՝ «Հայաստան», «հայկական», «բանկ» կամ «ապահովագրություն», օգտագործման համար անհրաժեշտ է ստանալ համապատասխան մարմինների հատուկ թույլտվություն։
Հայաստանում բիզնեսի գրանցման համար անհրաժեշտ փաստաթղթերին ծանոթանալը կարևոր է գործընթացը սահուն անցնելու համար։ Անվան հասանելիությունը ստուգելու համար կարող եք օգտագործել Պետական ռեգիստրի կայքի առցանց որոնման գործիքը կամ այցելել նրանց գրասենյակ անձամբ։
3. Պատրաստեք Անհրաժեշտ Փաստաթղթերը
Բիզնեսի գրանցման համար պահանջվում են հետևյալ փաստաթղթերը.
| Փաստաթուղթ | Պահանջ | Նշումներ |
| Հայտադիմում | Պարտադիր | Ստանդարտ ձևաչափը հասանելի է առցանց |
| Ընկերության կանոնադրություն | Անհրաժեշտ | Պետք է մանրամասն ներկայացնի ընկերության կառուցվածքն ու գործունեությունը |
| Հիմնադիրների անձնագրեր | Անհրաժեշտ | Օտարերկրյա փաստաթղթերը պետք է ունենան նոտարական թարգմանություն |
| Իրավաբանական հասցեի հաստատում | Պարտադիր | Վարձակալության պայմանագիր կամ գույքի սեփականության վկայագիր |
| UBO հայտարարություն | Պահանջվում է 40 օրվա ընթացքում | Պետք է բացահայտի իրական շահառուներին |
Օտարերկրյա ձեռնարկատերերը կարող են գրանցել ՍՊԸ Հայաստանում՝ առանց հայկական ռեզիդենտ լինելու պահանջի։ Բոլոր օտար լեզվով փաստաթղթերը պետք է ունենան նոտարական հաստատված հայերեն թարգմանություններ։
4. Ներկայացրեք Գրանցման Հայտը
Գրանցման հայտը ներկայացնելու համար ունեք երկու տարբերակ.
Տարբերակ 1. Առցանց գրանցում
- Այցելեք e-register.am կայքը
- Ստեղծեք հաշիվ և լրացրեք առցանց հայտը
- Վերբեռնեք պահանջվող փաստաթղթերի սկանավորված պատճենները
- Վճարեք գրանցման պետական տուրքերը առցանց (եթե կիրառելի է)
Տարբերակ 2. Գրանցում տեղում
- Այցելեք Պետական ռեգիստրի գրասենյակ
- Ներկայացրեք բոլոր պահանջվող փաստաթղթերի ֆիզիկական տարբերակները
- Վճարեք գրանցման պետական տուրքերը գրասենյակում
Հայաստանում հարկ վճառողի հաշվարման համարը (TIN) տրվում է բիզնեսի գրանցման պահին, ինչը վերացնում է առանձին դիմում ներկայացնելու անհրաժեշտությունը։
5. Գրանցման Ժամկետները և Ծախսերը
| Բիզնեսի Տեսակը | Ուղեգծման Ժամանակը | Գրանցման Տուրք |
| Անհատ ձեռնարկատեր | 2 աշխատանքային օր | 3,000 ՀՀ դրամ (մոտ $7 USD) |
| ՍՊԸ | 2-3 աշխատանքային օր | Անվճար |
| ՓԲԸ | 2-3 աշխատանքային օր | Անվճար |
| ԲԲԸ | 2-3 աշխատանքային օր | Անվճար |
2025 թ. Թարմացում․ Գրանցման գործընթացն էլ ավելի է պարզեցվել, և այժմ հայտերի մեծ մասը մշակվում է 48 ժամվա ընթացքում։ Էլեկտրոնային գրանցումը դարձել է նախընտրելի մեթոդ, և նոր բիզնեսների ավելի քան 80%-ը գրանցվում է առցանց։
Հայաստանի Բիզնես Շրջակա Պայմանները 2025թ.
Հայաստանի բիզնես միջավայրը վերջին տարում ցուցաբերել է նշանակալի աճ՝ ապահովելով 5% տնտեսական աճ։ Վերջին բարեփոխումները զգալիորեն բարելավել են Հայաստանի բիզնես միջավայրը ինչպես տեղացի, այնպես էլ օտարերկրյա ձեռնարկատերերի համար։
Հարկային համակարգ
Հայաստանում գործում է երեք հիմնական հարկային համակարգ, ինչը բիզնեսներին հնարավորություն է տալիս ընտրել ամենաարդյունավետ տարբերակը։
1. Միկրոբիզնեսի Համակարգ
- Բիզնեսների համար, որոնց տարեկան շրջանառությունը չի գերազանցում 24 միլիոն ՀՀ դրամ (մոտ $60,000 USD)
- Ազատվում է շահութահարկից և ԱԱՀ-ից
- Պարզ հաշվապահական պահանջներ
2. Շրջանառության Հարկի Համակարգ
- Բիզնեսների համար, որոնց տարեկան շրջանառությունը չի գերազանցում 115 միլիոն ՀՀ դրամ (մոտ $290,000 USD)
- Հարկային տոկոսադրույքները տատանվում են 1-10%-ի միջև՝ կախված բիզնեսի գործունեությունից
- Պարզ հաշվապահական պահանջներ
3. Ընդհանուր Հարկային Համակարգ
- Բարձր շրջանառությամբ բիզնեսների համար
- 18% շահութահարկ
- 0-20% ԱԱՀ՝ համապատասխան բիզնեսների համար
- Ամբողջական հաշվապահական պահանջներ
2025 թ. Թարմացում․ ՏՏ ընկերությունները շարունակում են օգտվել արտոնյալ հարկային պայմաններից, և տվյալ ընկերությունների աշխատակիցները վճարում են ընդամենը 10% եկամտային հարկ՝ ստանդարտ 23%-ի փոխարեն։
Բանկային և ֆինանսական հարցեր
Հայաստանում բիզնես սկսելու դեպքում անհրաժեշտ է․
- Բացել կորպորատիվ բանկային հաշիվ (պահանջվում է գրանցման վկայական և հարկային նույնականացման համար)
- Կազմակերպել հաշվապահական համակարգ՝ համապատասխան հայաստանյան ստանդարտներին
- Գրանցվել էլեկտրոնային հարկային հաշվետվությունների ներկայացման համակարգում (e-filing system)
Օտարերկրյա ձեռնարկատերերը, ովքեր ցանկանում են բիզնես սկսել Հայաստանում, օգտվում են հավասար իրավունքներից և պարզեցված ընթացակարգերից։ Օտարերկրյա սեփականության վրա սահմանափակումներ չկան, իսկ հարկային պարտավորությունները կատարելուց հետո շահույթը կարող է ազատորեն փոխանցվել արտերկիր։
Գործնական խորհուրդներ բիզնեսի հաջող գրանցման համար
Հաջողակ ձեռնարկատերերի փորձի հիման վրա ներկայացնում ենք մի քանի գործնական խորհուրդ՝ գրանցման գործընթացն առավել արդյունավետ դարձնելու համար․
- Սկսեք խորը հետազոտությամբ․ Մինչ գործընթացը սկսելը ծանոթացեք բոլոր պահանջներին։
- Նախապես պատրաստեք բոլոր փաստաթղթերը․ Ստեղծեք ցուցակ և հավաքեք անհրաժեշտ բոլոր փաստաթղթերը։
- Ստացեք մասնագիտական աջակցություն․ Իրավաբանները կարող են օգնել հաղթահարել բարդ գործընթացները։
- Կազմեք բյուջե բոլոր ծախսերի համար․ Ներառեք գրանցման վճարները, իրավաբանական աջակցությունը և ընթացիկ այլ ծախսերը։
- Պլանավորեք հետգրանցման քայլերը․ Պատրաստվեք հարկային գրանցմանը, աշխատակիցների ընդունմանը և գործունեության ծավալման թույլտվություններին։
Եզրակացություն
Հայաստանում բիզնես հիմնելը մեծ հնարավորություններ է ընձեռում ձեռնարկատերերի համար։ Գրանցման գործընթացը զգալիորեն պարզեցվել է և սովորաբար տևում է ընդամենը 2-3 օր։ Պահանջները հասկանալով, համապատասխան փաստաթղթեր պատրաստելով և տարածված սխալներից խուսափելով՝ ձեռնարկատերերը կարող են արդյունավետորեն հիմնել իրենց բիզնեսը և կենտրոնանալ զարգացման ու գործունեության վրա։
Օտարերկրյա ձեռնարկատերերի համար Հայաստանը տրամադրում է հավասար իրավունքներ, չի պահանջում մշտական բնակություն, և ապահովում է հարկային բարենպաստ միջավայր, ինչը Հայաստանը գրավիչ է դարձնում ինչպես ստարտափների, այնպես էլ արդեն կայացած բիզնեսների ընդլայնման համար։
Ցանկացած բիզնեսի հիմնադրման դեպքում, մանրակրկիտ պատրաստվածությունը և մասնագիտական աջակցությունը կարող են զգալիորեն մեծացնել հաջողության հասնելու ձեր հնարավորությունները։ Խորհուրդ է տրվում խորհրդակցել Հայաստանի բիզնես օրենսդրությանը ծանոթ իրավաբանական և հարկային մասնագետների հետ՝ բոլոր պահանջներին համապատասխանելու և բիզնեսի կառուցվածքը երկարաժամկետ հաջողության համար օպտիմալացնելու նպատակով։
